Ας μην ξεχνάμε και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς…

Το πρόσφατο σκάνδαλο των υποκλοπών προκάλεσε πλήθος συζητήσεων γύρω από τη δυνατότητα, τον τρόπο και τους λόγους άρσης του απορρήτου επικοινωνιών πολιτικών προσώπων, και δη αρχηγών πολιτικών κομμάτων.

Η ελληνική κυβέρνηση υποστηρίζει έως σήμερα ότι η παρακολούθηση του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ, Νίκου Ανδρουλάκη, από την ΕΥΠ υπήρξε καθ’ όλα νόμιμη, επικαλούμενη το νομότυπο της διαδικασίας σύμφωνα με το ισχύσαν νομικό πλαίσιο, για λόγους «εθνικής ασφάλειας». Ωστόσο, ανεξαρτήτως

νομικών επιχειρημάτων που αφορούν στο εθνικό νομικό πλαίσιο, η παρακολούθηση αυτή είναι παράνομη με βάση το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), και αυτό για τους παρακάτω λόγους.

Σύμφωνα με τις καταστατικές συνθήκες της ΕΕ, τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απολαύουν ασυλίας κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Το 7ο Πρωτόκολλο της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) ορίζει ότι οι ευρωβουλευτές δεν υπόκεινται σε οποιουδήποτε είδους έρευνα, κράτηση ή δίωξη για γνώμη ή ψήφο δοθείσα κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, ενώ κατά τη διάρκεια των συνόδων του Ευρωκοινοβουλίου απολαύουν, επιπλέον, των ασυλιών που αναγνωρίζονται στα μέλη του Κοινοβουλίου της χώρας τους, καθώς και εξαίρεση από κάθε μέτρο κράτησης και κάθε δικαστική δίωξη εντός της επικράτειας άλλων κρατών μελών. Στην Ελλάδα, οι ασυλίες των βουλευτών (και κατ’ επέκταση των ευρωβουλευτών) κατοχυρώνονται από τα άρθρα 61 και 62 του Συντάγματος (ανεύθυνο και ακαταδίωκτο αντίστοιχα).

Βέβαια, η παρεχόμενη από το ενωσιακό δίκαιο προστασία δεν είναι απόλυτη. Η ασυλία ενός ευρωβουλευτή δύναται να αρθεί, εφόσον τηρηθούν οι προϋποθέσεις που προβλέπει σχετικώς ο Κανονισμός του Ευρωκοινοβουλίου. Συγκεκριμένα, η άρση της ασυλίας ενός ευρωβουλευτή προϋποθέτει την υποβολή σχετικού αιτήματος στον Πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου από αρμόδια αρχή κράτους μέλους της ΕΕ. Η άρση δε της ασυλίας χορηγείται με απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου, ληφθείσα επί τη βάσει αιτιολογημένης γνώημης της αρμόδιας κοινοβουλευτικής επιτροπής, κατόπιν ενημέρωσης του ευρωβουλευτή στον οποίο αφορά ώστε να διασφαλιστεί το κατοχυρωμένο από το ενωσιακό δίκαιο δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης.

Αδιαμφισβήτητα, η άρση του απορρήτου επικοινωνιών ενός εν ενεργεία μέλους του Ευρωκοινοβουλίου άπτεται της κατοχυρωμένης από το ενωσιακό δίκαιο ασυλίας του. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώθηκε και στο πλαίσιο του πρόσφατου σκανδάλου διαφθοράς που ταλανίζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με τις βελγικές αρχές να αρνούνται τη δυνατότητα νόμιμης παρακολούθησης των εμπλεκόμενων ευρωβουλευτών στο πλαίσιο της σχετικής αστυνομικής έρευνας ενόψει ακριβώς της βουλευτικής τους ασυλίας. Σε κάθε δε περίπτωση, σύμφωνα πάλι με τον Κανονισμό του Ευρωκοινοβουλίου, απαιτείται απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου και σε περίπτωση που υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με το αν ένα σκοπούμενο εθνικό μέτρο κατά ευρωβουλευτή εμπίπτει στο εύρος της παρεχόμενης από την ασυλία του προστασίας.

Εν προκειμένω, μπορεί κανείς βέβαια να αναρωτηθεί: δεν θα καταστρατηγούσε η τήρηση της ανωτέρω διαδικασίας την αποτελεσματικότητα του μέτρου της άρσης του απορρήτου επικοινωνιών και, έτσι, την ίδια τη χρησιμότητα της επιβολής του; Δεν έγκειται όλη η ουσία του μέτρου της άρσης του απορρήτου επικοινωνιών στο ότι το πρόσωπο στο οποίο αφορά δεν γνωρίζει ότι παρακολουθείται; Ωστόσο, πέραν της επικινδυνότητας τέτοιων μακιαβελικού τύπου επιχειρημάτων όταν πρόκειται για την προστασία του κράτους δικαίου, το αιτούν την άρση της ασυλίας κράτος μέλος δύναται να αρνηθεί την στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής διαδικασίας παροχή οποιωνδήποτε πληροφοριών θεωρεί ότι αντίκεινται σε ουσιώδη συμφέροντα ασφαλείας του σύμφωνα με το άρθρο 346 της ΣΛΕΕ. Με άλλα λόγια, το αιτούν κράτος μέλος μπορεί να επικαλεστεί λόγους «εθνικής ασφάλειας» εντός της ίδιας της διαδικασίας για να μην αποκαλύψει τον λόγο για τον οποίο ζητά την άρση της ασυλίας του ευρωβουλευτή, διασφαλίζοντας έτσι την ενωσιακή νομιμότητα του μέτρου της παρακολούθησης.

Είναι λοιπόν σαφές ότι, ανεξαρτήτως των επιχειρημάτων που αφορούν στο σύννομο της παρακολούθησης βάσει του εθνικού νομικού πλαισίου, η παρακολούθηση ενός εν ενεργεία ευρωβουλευτή δίχως την προηγούμενη έγκριση του Ευρωκοινοβουλίου συνιστά παραβίαση του δικαίου της ΕΕ, βάλλουσα ευθέως κατά της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εν συνόλω. Ας μην ξεχνάμε ότι η ασυλία που απολαύει ένας ευρωβουλευτής δεν αποτελεί προσωπικό του προνόμιο. Αντιθέτως, μέσω της διασφάλισης της ελεύθερης άσκησης του αξιώματός και της απρόσκοπτης εκπλήρωσης των καθηκόντων των ευρωβουλευτών, στοχεύει στην προστασία του θεσμικού ρόλου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ως ενός δημοκρατικά εκλεγμένου νομοθετικού οργάνου.

*Η Κωνσταντίνα Γεωργάκη είναι ΔΝ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, αναπληρώτρια γραμματέας θεσμών του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ

Διαβάστε επίσης:

Ξορκίζοντας τον φόβο του νέου χρόνου

Είδα τον Πελέ να παίζει!

Reality στο Καπιτώλιο