Η κατάρα της Αθηνάς

Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης « …Οι σοφοί άνδρες της Ελλάδος κατέφυγαν δια την ασφάλειάν των προς τους ηγεμόνες της Ευρώπης φέρνοντας μαζί τους όλους τους αρχαίους συγγραφείς, χωρίς τους οποίους καμιά πρόοδος δεν είναι δυνατή».  Αυτά έγραφε ο Philippe de Commines (1447 – 1511), συγγραφέας και διπλωμάτης.

Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη έξοδος Ελλήνων λογίων προς την Ευρώπη. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς εγκαταστάθηκαν στην Ιταλία που τότε ήταν διαιρεμένη σε πόλεις – κράτη και μέσα στο πνεύμα της Αναγέννησης συναγωνίζονταν η μια την άλλη σε πλούτο και

δύναμη αλλά ταυτόχρονα και στην καλλιέργεια των κλασικών γραμμάτων, του ουμανισμού και των καλών τεχνών. Η πόλη της Φλωρεντίας που αναδείχτηκε το σημαντικότερο κέντρο της Αναγέννησης, ξεπέρασε κάθε άλλη πόλη στη συστηματική καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων.

Τα αρχαία κείμενα μελετήθηκαν εκ νέου και έγιναν κτήμα και θεμέλιος λίθος της δυτικής κουλτούρας. Έτσι, δεν υπάρχει Πανεπιστήμιο στην Ευρώπη που να μην έχει στην μετώπη του ή σε εμφανή θέση μια αρχαία επιγραφή.

Αυτός ήταν ένας από τους βασικούς αν όχι ο βασικότερος λόγος που η ανάμνηση της Ελλάδας στους δύσκολους αιώνες της Τουρκοκρατίας κρατήθηκε ζωντανή. Σε κάθε πνευματική ελίτ της ευρωπαϊκής ηπείρου, η Ελλάδα ήταν παρούσα μέσα από την αρχαιοελληνική γραμματεία που κυριαρχούσε στα σημαντικότερα πανεπιστήμιά της.

Μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, άπειρες αρχαιολογικές αποστολές από όλον τον κόσμο συνέρευσαν στην χώρα μας προκειμένου να φέρουν στο φως και να περισώσουν τις αρχαιότητες. Ξανά η πνευματική ελίτ Ευρωπαίων και Αμερικανών ανέδειξαν αυτή την φορά το μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού αλλά και το κράτησαν ζωντανό.

Αυτά επειδή υπάρχει μια κυρίαρχη τάση να γενικεύουμε και να δαιμονοποιούμε καταστάσεις. Τα μνημεία, ωστόσο, του λαμπρού ελληνικού παρελθόντος, αντίθετα με τα γραπτά τεκμήρια, έμειναν ευάλωτα σε πολλών ειδών καταστροφές. Τόσο από τις καιρικές συνθήκες, περισσότερο από τις κλοπές, τους πολέμους αλλά και την χριστιανική μανία κυρίως στη διάρκεια του 4 ου μΧ αιώνος όπου κατακρημνίσθηκαν αριστουργήματα για να αναγερθούν επί των ερειπίων οι ναοί της νέας κυρίαρχης πίστης.

Στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας, αν εξαιρέσει κανείς τον κανονιοβολισμό της Ακρόπολης από του Ενετούς το 1687 που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή του αξεπέραστου μνημείου του Παρθενώνα, η αμέσως απεχθέστερη κακοποίηση του μνημείου υπήρξε αυτή του λόρδου Έλγιν, ενός βάρβαρου σκωτσέζου αγύρτη. Η καταστροφή ήταν τεράστια. Την περιέγραψε ένας ρομαντικός ποιητής της γηραιάς Αλβιόνος σε ένα μακροσκελές ποίημα του με τίτλο Η κατάρα της Αθηνάς. Όταν τον Μάρτιο του 1811, στη διάρκεια του πρώτου του ταξιδιού στην Αθήνα, ο 23χρονος Άγγλος ποιητής Μπάυρον ανέβηκε προσκυνητής στον ιερό βράχο, έφριξε από αγανάκτηση και περιέπεσε σε απόγνωση, αντικρίζοντας κατεστραμμένο και λεηλατημένο το ναό της Αθηνάς και την Καρυάτιδα να λείπει από τη θέση της. Ήταν νωπή ακόμα η ιεροσυλία που είχε διαπράξει ο Σκωτσέζος λόρδος Ελγιν.

Μα στερνός, στο σαστισμένο πλήθος, κάπου σε μιαν άκρη, Ένας που ήσυχα κοιτάζει βουρκωμένος απ το δάκρυ,

Μ άλαλο θυμό και πόνο μια αυτά που κλεψαν θαμάζει,

Μια σιχαίνεται τον κλέφτη σύψυχα κι ανατριχιάζει

Ω! που ζώντας και που σκόνη, δίχως σχώριο να γροικήση,

ακλουθιέται η αχορτασιά του η ιερόσυλη με μίση,

Και η εκδίκηση, ώς τον τάφο και πιο πέρα, το όνομά του

Να το κυνηγά, στο πλάγι του μωρόδοξου Ηροστράτου,

Και σε φύλλα λεκιασμένα και γραμμές που καίνε ας γίνη

Ατελείωτα να στράφτουν εμπρηστές ναών κι Ελγίνοι,

Καταδικασμένοι αιώνια στο ίδιο ανάθεμα κι οι δυο τους,

Που ίσως στο στερνό θε να βρης και τον πιο χειρότερό τους,

Έτσι ας στέκουν, να τους βλέπουν τα μελλούμενα τα χρόνια,

Άγαλμα άσειστο, με βάση μοναχή, την καταφρόνια.

[Απόσπασμα. Πηγή: Λ. Μπάυρον, Τα τραγούδια του για την

Ελλάδα (μτφρ. Στέφανος Μύρτας), Τύποις Ε. & Ι. Μπλαζουδάκη,

Αθήνα 1924, σ. 59]

Η κατάρα της Αθηνάς κρατά μέχρι και σήμερα και θα κρατά έως ότου η ωραία κόρη του Παρθενώνα ενωθεί με τις αδελφές της, μέχρις ότου επιστραφεί, μετά την αήθη απαγωγή της και τον άθλιο βιασμό της, στην οικογένειά της, στο σπίτι της! Η κατάρα της Αθηνάς είναι η οικουμενική κατακραυγή που ξεσηκώνεται στο άκουσμα του ονόματος του βρετανού αγύρτη Έλγιν. Πάνε κοντά δυο αιώνες από τότε που κατατέθηκε το πρώτο αίτημα του ελληνικού κράτους για την επιστροφή των κλοπιμαίων του Παρθενώνα, ενός ενιαίου γλυπτού που υμνεί την ομορφιά και παραμένει ανά τους αιώνες το απόλυτο σύμβολο της Δημοκρατίας. Ας ελπίσουμε ότι η αποικιοκρατική υπεροψία της Αγγλίας θα υποχωρήσει προς τιμήν της μεγάλης αυτής χώρας, μητέρας του κοινοβουλευτισμού, που δεν της αρμόζει να φέρεται μικρόψυχα.

Διαβάστε επίσης:

COP28: Κρήτη – ενεργειακή μετάβαση και με υδρογόνο

Η Κεντρο-Αριστερά να ξαναδεί την πραγματικότητα

Ο Μητσοτάκης, ο Σούνακ, τα γλυπτά και το… Κούγκι