Πώς φτάσαμε στην 4η Αυγούστου 1936

Ύστερα από μια σύντομη θητεία μόλις έξι ημερών, η κυβέρνηση Παπαναστασίου, που συγκροτήθηκε με την υποστήριξη του Βενιζέλου, παραιτείται στις 5 Ιουνίου 1932, αφού ο Παπαναστασίου δεν θεώρησε επαρκή τη στήριξη αυτή.

Ο Βενιζέλος με τον φόβο της επιστροφής του Γεωργίου Β’ οξύνει την πολιτική αντιπαράθεση με τους αντιβενιζελικούς και προκηρύσσει εκλογές

στις 25 Φεβρουαρίου 1932. Στις εκλογές, που έγιναν με το σύστημα της απλής αναλογικής, οι Φιλελεύθεροι καταφέρνουν να λάβουν μόλις δύο έδρες περισσότερες από τους Λαϊκούς.

Το Λαϊκό Κόμμα του Παναγή Τσαλδάρη ξαναμπήκε στο πολιτικό παιχνίδι και κατάφερε να αποκτήσει την ψήφο εμπιστοσύνης των βενιζελικών. Ωστόσο, η ανοχή αυτή κράτησε πολύ λίγο και συγκεκριμένα έως ότου αντιλήφθηκαν ότι ο υπουργός Στρατιωτικών Γεώργιος Κονδύλης, παλιός βενιζελικός που είχε προσχωρήσει στους Λαϊκούς, άρχισε να αλλάζει τις ισορροπίες στο σώμα των αξιωματικών σε βάρος των βενιζελικών.

Μετά την κυβέρνηση Τσαλδάρη (3 Νοεμβρίου 1932 μέχρι 16 Ιανουαρίου 1933) αναλαμβάνει ξανά την κυβέρνηση ο Ελευθέριος Βενιζέλος για να οδηγήσει τη χώρα στις εκλογές του Μαρτίου του 1933. Η πόλωση μεταξύ των δυο κομμάτων έφτασε στο αποκορύφωμά της με τη δεύτερη δολοφονική απόπειρα εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου τον Ιούνιο του 1933.

Καθώς φαίνεται, στην απόπειρα εναντίον της ζωής του Βενιζέλου συμμετείχαν και στελέχη της κυβέρνησης. Μέσα στις ιδιαίτερα πολωμένες συνθήκες, οι βενιζελικοί πραγματοποίησαν το κακά οργανωμένο πραξικόπημα της 1ης Μαΐου 1935. Με την ευκαιρία αυτή, ο Κονδύλης έσπευσε να εκκαθαρίσει τους βενιζελικούς αξιωματικούς από το στράτευμα. Τότε ο Βενιζέλος αναγκάζεται για μία ακόμα φορά να καταφύγει στο εξωτερικό.

Με την απόσυρση του Βενιζέλου ο δρόμος για την παλινόρθωση της μοναρχίας γινόταν πια εύκολη υπόθεση. Στις εκλογές της 9ης Φεβρουαρίου του 1935 το κόμμα των Φιλελευθέρων δεν συμμετέχει και οι Λαϊκοί λαμβάνουν το συντριπτικό 65,04%, αποκτώντας μια ισχυρότατη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, την οποία ο Τσαλδάρης δεν κατάφερε να αξιοποιήσει προς όφελος του κοινοβουλευτισμού.

Τότε οι στρατιωτικοί εξανάγκασαν τον Κονδύλη, που ήθελε να παίξει δικά του παιχνίδια, σε παραίτηση, υποχρεώνοντας μάλιστα τη Βουλή να ψηφίσει την κατάργηση της αβασίλευτης δημοκρατίας. Ακολούθησε ένα δημοψήφισμα εκτεταμένης νοθείας, όπως γίνεται φανερό από το 97% με το οποίο επανήλθε η βασιλεία, αλλά και μαζικές εκκαθαρίσεις σε στρατό και δημόσιο τομέα.

Με την επιστροφή του, ο Γεώργιος Β’ απέπεμψε τον Κονδύλη, ο οποίος περίμενε να αποκομίσει πολιτικά οφέλη από την πολιτειακή αλλαγή από την εξουσία, προκειμένου να δώσει επίφαση νομιμότητας στο καθεστώς του.

Είναι, ωστόσο, πιθανό η ενέργεια αυτή του Γεωργίου Β’ να αποσκοπούσε στο να καταλαγιάσουν οι οξείες πολιτικές αντιπαραθέσεις, προκειμένου να μπορέσει να κυβερνήσει εντός συνταγματικού πλαισίου. Τα αποτελέσματα των εκλογών που προκήρυξε, ωστόσο, επιβεβαίωσαν τον βαθύ διχασμό του πολιτικού σώματος. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, το ΚΚΕ με 15 έδρες κατάφερε να αναδειχτεί σε ρυθμιστή της κατάστασης. Υπό το βάρος σφοδρών αντιδράσεων, αν και τα δύο κόμματα επεδίωξαν μια συνεργασία με το ΚΚΕ, δεν έγινε εφικτή καμία συνεργασία.

Οι πολιτικές εξελίξεις

Το Λαϊκό Κόμμα δεν έμεινε μόνο στις εσωτερικές αλλαγές που προέβη με γνώμονα το αντιβενιζελικό του μένος, κυρίως στον στρατό και τη δημόσια διοίκηση. Δυστυχώς, ο τυφλός αντιβενιζελισμός του επεκτάθηκε και στις διεθνείς σχέσεις της χώρας, ανατρέποντας την εξωτερική πολιτική του Βενιζέλου που είχε προσπαθήσει να διαμορφώσει στη βάση διμερών συμφωνιών και η οποία βασιζόταν στην αρχή ότι η χώρα καλό είναι να μην εμπλέκεται στις συγκρούσεις και αντιθέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά να συμμετέχει σε περιφερειακά συστήματα ασφαλείας.

Η εγκαθίδρυση της δικτατορίας

Μετά τις εκλογές του 1936, που ήταν και οι τελευταίες ελληνικές εκλογές του Μεσοπολέμου, τα κόμματα δεν μπόρεσαν να σχηματίσουν κυβέρνηση και έτσι συνέχισε τη διακυβέρνησή της η υπηρεσιακή κυβέρνηση του καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κ. Δεμερτζή, που είχε αναλάβει τη διενέργεια των εκλογών με το σύστημα της απλής αναλογικής. Αυτή η λύση προκρίθηκε ως υποχρεωτική έως ότου τα δύο κόμματα καταφέρουν να βρουν μια κοινά αποδεκτή λύση.

Στο διάστημα αυτό πέθανε ο Δεμερτζής. Στο μεταξύ πέθαναν, επίσης, δύο βασικοί πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής που θα μπορούσαν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις: ο Γ. Κονδύλης και ο Ελ. Βενιζέλος. Τη θέση του Δεμερτζή ανέλαβε ο υπουργός Στρατιωτικών της υπηρεσιακής κυβέρνησης Ιωάννης Μεταξάς, ο οποίος στις 4 Αυγούστου του 1936, σε συμφωνία με τον Γεώργιο Β’, επέβαλε δικτατορία.

Η επιβολή του καθεστώτος – χαρακτηριστικά

Με την επιβολή της δικτατορίας ακολούθησαν μια σειρά εργατικών κινητοποιήσεων, που κατέληξαν σε συγκρούσεις με την αστυνομία και τον στρατό. Οι κινητοποιήσεις αξιοποιήθηκαν κατάλληλα από τον Μεταξά ως πρόσχημα, προβάλλοντας τους κινδύνους ανατροπής του κοινωνικού καθεστώτος.

Η κίνηση αυτή του Μεταξά να επιβάλει δικτατορία έγινε με πρόφαση τον κίνδυνο της κομμουνιστικής απειλής, ενώ στην ουσία είχε ως στόχο να προλάβει μια απόπειρα πραξικοπήματος βασιλικών αξιωματικών. Αυτό στηρίζεται στο ότι οι βενιζελικοί και αντιβενιζελικοί είχαν συμφωνήσει για την επαναφορά των απότακτων στο στράτευμα, πράγμα που ενεργοποίησε τους βασιλικούς αξιωματικούς, οι οποίοι δεν είχαν καμία διάθεση να υποστούν τις συνέπειες αυτής της συμφωνίας.

Προς έκπληξη των αντιπάλων του και στις δύο παρατάξεις, ο Ι. Μεταξάς κατάφερε να συγκροτήσει ένα εντυπωσιακά συνεκτικό σχήμα διακυβέρνησης, το οποίο αντιμετώπισε με επιτυχία τις πολλαπλές και διαφορετικές αντιδράσεις που προκάλεσε η επιβολή της δικτατορίας.

Το καθεστώς αρχικά ήταν λίγο – πολύ εξαρτημένο από τον βασιλιά και μόνο μετά το 1938 αποκτά τον πλήρη έλεγχο της πολιτικής εξουσίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι το καθεστώς προσπάθησε να μεταφέρει στην ελληνική πραγματικότητα μερικά πρότυπα από φασιστικά καθεστώτα. Έτσι δημιουργήθηκε για παράδειγμα η Εθνική Οργάνωση Νέων, άρχισε να γίνεται λόγος για τον Τρίτο Ελληνικό Πολιτισμό και άλλα μάλλον φαιδρά, με στόχο να δημιουργηθεί ένα ελληνικό φασιστικό πρότυπο, τα οποία δεν έτυχαν οποιασδήποτε απήχησης.

Η μόνη κοινή συνιστώσα αποδείχτηκε η αποτελεσματική καταδίωξη των κομμουνιστών, πράγμα που, όπως αναφέραμε, υπήρξε το πρόσχημα για την απόπειρα κατάληψης της εξουσίας.

Πολιτικές της δικτατορίας

Ταυτόχρονα, ο Μεταξάς φρόντισε να ακολουθήσει μια πολιτική που στόχευε στο να γίνει το καθεστώς όσο πιο φιλικό γίνεται στον λαό. Στο πλαίσιο αυτό, έθεσε σε εφαρμογή τον νόμο Περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, που είχε προετοιμάσει ο Βενιζέλος, αλλά η κρίση δεν του επέτρεψε να εφαρμόσει. Έσπευσε να αντιμετωπίσει τη ρύθμιση των αγροτικών χρεών, τα οποία βάραιναν απελπιστικά τους αγροτικούς πληθυσμούς.

Τέλος, επί Μεταξά ξεκίνησαν οι πρώτες και ατελέσφορες προσπάθειες για την αξιοποίηση των πρώτων υλών της χώρας με τη δημιουργία βαριάς βιομηχανίας. Ωστόσο, οι όροι προκειμένου να υλοποιηθεί αυτό το πρόγραμμα αποδείχτηκαν ιδιαίτερα επαχθείς σε ένα περιβάλλον πτώχευσης όπου βρισκόταν εκείνη την περίοδο – για μια ακόμα φορά στην ιστορία της – η Ελλάδα.

Διαβάστε επίσης:

Χοντραίνει το «παιχνίδι» στο Αιγαίο

ΣΥΡΙΖΑ: Η διεύρυνση στο Κέντρο και οι θυσίες που απαιτούνται

Μαύρη τρύπα το Καζίνο Λουτρακίου – Γιατί η Επιτροπή Παιγνίων προστατεύει παρανόμως μια φαλιρισμένη επιχείρηση;