Έκθεση CPT για συνθήκες κράτησης Πουρνάρα-Μενόγεια: Η απάντηση των Αρχών

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) δημοσίευσε σήμερα Παρασκευή την έκθεση για την περιοδική επίσκεψή της στην Κύπρο που πραγματοποιήθηκε από τις 9 έως τις 17 Μαΐου 2023, μαζί με την απάντηση των κυπριακών αρχών.

Ακολουθεί η έκθεση:

Κύριος στόχος της επίσκεψης ήταν η εξέταση της μεταχείρισης και των συνθηκών κράτησης ατόμων στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας

και ατόμων που κρατούνται βάσει της μεταναστευτικής νομοθεσίας, μεταξύ άλλων στο Κέντρο Κράτησης Μενόγοια και στο Κέντρο Μητρώων Πουρνάρα. Η επισκέπτρια αντιπροσωπεία εξέτασε επίσης τη μεταχείριση ατόμων που στερήθηκαν την ελευθερία τους από την αστυνομία.

Η κατάσταση για τα άτομα που κρατούνται στη φυλακή είχε επιδεινωθεί σημαντικά από την προηγούμενη επίσκεψη της CPT το 2017. Τα αυξημένα επίπεδα υπερπληθυσμού οδήγησαν σε κακές συνθήκες διαβίωσης και αυξημένα επίπεδα βίας μεταξύ κρατουμένων. Η έλλειψη επιχειρησιακού προσωπικού φυλακών πρώτης γραμμής μόνο επιδείνωσε την κατάσταση. Ο υπερπληθυσμός ήταν αποτέλεσμα ορισμένων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της φιλοξενίας σημαντικού αριθμού ατόμων που κρατούνται για σύντομες ποινές και μεγάλου αριθμού προσώπων υπό κράτηση. Η έκθεση συνιστά να αναληφθεί επείγουσα αναθεώρηση των λόγων φυλάκισης αυτών των ομάδων μαζί με την εφαρμογή πολλών περισσότερων εναλλακτικών λύσεων αντί της κράτησης για την αποσυμφόρηση της φυλακής.

Η συντριπτική πλειοψηφία των κρατουμένων δεν παραπονέθηκε στην αντιπροσωπεία για κακομεταχείριση από το προσωπικό. Ωστόσο, λήφθηκαν διάφορες καταγγελίες για χαστούκια από το προσωπικό κρατουμένων ως άτυπη τιμωρία επειδή καθυστερούσαν να επιστρέψουν στα κελιά τους. Περαιτέρω, λήφθηκαν διάφοροι ισχυρισμοί για λεκτική, συμπεριλαμβανομένης της ρατσιστικής, κακομεταχείρισης σε βάρος αλλοδαπών κρατουμένων από το προσωπικό. Ομοίως, υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις σοβαρής βίας μεταξύ κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας ενός κρατουμένου τον Οκτώβριο του 2022. Κατά συνέπεια, πολλοί κρατούμενοι φοβούνταν για τη δική τους ασφάλεια.

Η CPT διαπίστωσε ότι δεν είχαν ληφθεί επαρκή μέτρα για την αποτελεσματική εκπλήρωση της υποχρέωσης της φυλακής να διατηρεί ασφαλείς τους κρατούμενους –και το προσωπικό– και να μειώνει τη βία μεταξύ των κρατουμένων. Επιπλέον, η έλλειψη προσωπικού φυλακών πρώτης γραμμής δημιούργησε ένα πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη άτυπων ιεραρχιών κρατουμένων για ορισμένους κρατούμενους ώστε να διατηρήσουν τον έλεγχο και να επιβάλουν την πειθαρχία σε άλλους κρατούμενους. Η CPT συνέστησε την ταχεία πρόσληψη και εκπαίδευση περισσότερου προσωπικού των φυλακών πρώτης γραμμής και να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην προώθηση μιας δυναμικής προσέγγισης ασφάλειας με αυξημένη προσωπική αλληλεπίδραση μεταξύ του προσωπικού και των κρατουμένων.

Το CPT βρήκε μεγάλο αριθμό κρατουμένων να κοιμούνται σε στρώματα στο πάτωμα, κάτω από τις κουκέτες, κάτω από τα τραπέζια και σε κάθε διαθέσιμο χώρο μέσα στα κελιά. Υπήρχε επίσης έλλειψη άμεσης πρόσβασης στις τουαλέτες τη νύχτα, συνδεδεμένη με την έλλειψη διαθέσιμου προσωπικού για να αφήσει τους κρατούμενους να βγουν από τα κελιά τους για να χρησιμοποιήσουν τις τουαλέτες, με αποτέλεσμα οι κρατούμενοι να ουρούν σε μπουκάλια. Οι κρατούμενοι δεν είχαν επίσης τίποτα σημαντικό να κάνουν για να φτιάξουν τη μέρα τους. Κατά την άποψη της CPT, οι φρικτές υλικές συνθήκες και η έλλειψη καθεστώτος σωρευτικά μπορούν να περιγραφούν μόνο ως απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Απαιτείται επειγόντως συντονισμένη δράση για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων.

Η CPT διαπίστωσε ότι τα αστυνομικά τμήματα σε όλη την Κύπρο κρατούσαν κρατούμενους σύμφωνα με τη νομοθεσία περί αλλοδαπών, υπόπτους για εγκληματίες, ακόμη και ορισμένους καταδικασμένους κρατούμενους. Η διάρκεια παραμονής στα αστυνομικά τμήματα κυμαινόταν από μερικές ημέρες έως μήνες. Η έκθεση επαναλαμβάνει ότι τα άτομα δεν πρέπει να κρατούνται υπό αστυνομική κράτηση για παρατεταμένες περιόδους. Η πλειονότητα των ατόμων με τα οποία μίλησε η αντιπροσωπεία της CPT είπαν ότι είχαν τύχει σωστής μεταχείρισης από την αστυνομία. Αν και η αντιπροσωπεία δεν έλαβε ισχυρισμούς για σωματική κακομεταχείριση από αστυνομικούς κατά τη διάρκεια της κράτησής της σε αστυνομικά τμήματα, έλαβε μερικούς ισχυρισμούς σχετικά με το χρόνο σύλληψης και ανάκρισης από αστυνομικούς ανακριτές. Η CPT υπογραμμίζει την ανάγκη να ενισχυθεί μια προσέγγιση μηδενικής ανοχής όσον αφορά την κακομεταχείριση.

Στο Κέντρο Κράτησης Μεταναστών Μενόιας, δεν ελήφθησαν καταγγελίες για σωματική κακομεταχείριση από το προσωπικό. Οι συνολικές συνθήκες διαβίωσης, ωστόσο, παρέμειναν πολύ καρκινικές για τη φύση του Κέντρου. Οι κρατούμενοι δεν είχαν τίποτα να αξιοποιήσουν  τις μέρες τους και τους επιτρεπόταν μόνο μιάμιση ώρα καθημερινής πρόσβασης στον καθαρό αέρα.

Το Κέντρο Εγγραφής Πουρνάρα φιλοξενούσε περισσότερους από 1.000 ξένους υπηκόους κατά την επίσκεψη της αντιπροσωπείας της CPT, πολλοί από τους οποίους περίμεναν αρκετές εβδομάδες και μήνες πριν τους επιτραπεί να φύγουν από το Κέντρο. Οι αλλοδαποί υπήκοοι φιλοξενούνταν σε συνθήκες υπερβολικού συνωστισμού είτε σε προκατασκευασμένα πλαστικά μέρη, πλαστικά καταφύγια ή σκηνές. Μεγάλο μέρος του καταλύματος ήταν σε ερειπωμένη κατάσταση, με σπασμένες πόρτες και χωμάτινα δάπεδα και ήταν ανεπαρκώς αεριζόμενο, μουχλιασμένα και υγρά. Τα άτομα που τοποθετούνταν σε δωμάτια, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, συχνά αναγκάζονταν να μοιράζονται κρεβάτια και βρώμικα σεντόνια. Στο τμήμα με σκηνές υπήρχε έλλειψη ρεύματος και ζεστού νερού.

Τα άτομα αναγκάζονταν να κοιμούνται σε φθαρμένα στρώματα ή απευθείας σε κλινοσκεπάσματα τοποθετημένα στο έδαφος, στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο. Οι τουαλέτες και τα ντους ήταν ερειπωμένα με αποτέλεσμα το νερό να διαρρεύσει γύρω-γύρω, ακόμη και έξω, δημιουργώντας στάσιμες λακκούβες. Μερικοί αρνήθηκαν να χρησιμοποιήσουν τις βρώμικες τουαλέτες και τα ντους και αντ' αυτού χρησιμοποίησαν τους κοινόχρηστους εξωτερικούς χώρους για τις ανάγκες της τουαλέτας, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν σωροί περιττωμάτων και ρυάκια ούρων. Κατά την άποψη της CPT, τέτοιες συνθήκες διαβίωσης μπορεί κάλλιστα να ισοδυναμούν με απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση και έκανε συστάσεις για την επείγουσα αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων.

Στην έκθεσή της, η CPT προτρέπει τις κυπριακές αρχές να λάβουν άμεσα μέτρα για την παροχή αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης, ιδίως σε ασυνόδευτα και χωρισμένα παιδιά, καθώς και σε ευάλωτες κατηγορίες ατόμων, όπως ανύπαντρες μητέρες με μικρά παιδιά, ηλικιωμένους και άρρωστους και επιζώντες σεξουαλικής βίας και βίας λόγω φύλου. Η CPT χαιρετίζει τις πληροφορίες που παρέχονται στην απάντηση των κυπριακών αρχών σχετικά με τα σχέδια για την ανακαίνιση τμημάτων του Πουρνάρα, καθώς και τη δράση που έλαβαν οι κυπριακές αρχές μετά την επίσκεψη της CPT για την απομάκρυνση ορισμένων ευάλωτων ατόμων από το Πουρνάρα. Ωστόσο, η Επιτροπή εξακολουθεί να ανησυχεί βαθιά για το γεγονός ότι πολλές τέτοιες ευάλωτες ομάδες εξακολουθούν να παραμένουν στην Πουρνάρα.

Στην απάντησή τους, οι κυπριακές αρχές παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα που ελήφθησαν για την εφαρμογή των συστάσεων που διατυπώθηκαν στην έκθεση της CPT σχετικά με τη φυλακή, την αστυνομική κράτηση και τα ιδρύματα μετανάστευσης που επισκέφθηκαν.

Η έκθεση της CPT και η απάντηση των αρχών έχουν δημοσιοποιηθεί κατόπιν αιτήματος της Κυπριακής Κυβέρνησης.