Χαμένη μεταξύ Καποδίστρια και Κλεισθένη, η τοπική αυτοδιοίκηση αναζητά βηματισμό

Το ενδιαφέρον της νεοεκλεμένης οκτακομματικής Βουλής για τις επικείμενες Αυτοδιοικητικές εκλογές, όπως εύκολα μπορεί να διακρίνει κανείς, ξεκινά με ζέση και ένταση από την κυβερνητική παράταξη και επεκτείνεται αναλογικά ποσοστούμενη μέχρι και το ΚΚΕ, που έχει καθιερώσει την καθολική του συμμετοχή στις εκλογές

και των δύο βαθμών ΟΤΑ.

Ευλόγως αναρωτιέται κανείς, τους υπόλοιπους πολιτικούς σχηματισμούς δεν τους αφορά αυτή η γιορτή της δημοκρατίας που στήνεται από τους πολίτες στην περιφέρεια; Κι αν ναι, γιατί απέχουν δια της εκκωφαντικής τους σιωπής;

Κάνοντας ένα βήμα πίσω, χάριν καλύτερης θέασης της «μεγάλης εικόνας», διαπιστώνεται ότι ο ίδιος ο θεσμός «κουτσαίνει» και απουσία ευθυτενούς στόχευσης, παραπατά.

Γιατί αυτό που σήμερα λείπει σήμερα από την αυτοδιοίκηση δεν είναι τα προγράμματα, όμορφα και καλά διατυπωμένα, όπως ορθά επισημαίνει ένας φίλος.

Λείπει το ΣΧΕΔΙΟ για την ανάδειξη της τοπικότητας με διαφάνεια, με έλεγχο και συμμετοχή. Δήμοι χωρίς δημότες, χωρίς αντιρρήσεις, χωρίς δημόσιο χώρο, χωρίς διαδικασίες, χωρίς διαβουλεύσεις, χωρίς τοπικά δημοψηφίσματα, που δεν έγιναν ποτέ… χωρίς απολογισμούς.

Η αναγκαία Παραγωγική Ανασυγκρότηση της Τοπικής Οικονομίας, και συνολικά η Παραγωγική Ανασυγκρότηση της χώρας, απαιτεί την ενίσχυση της τοπικοποίησης και της περιφερειοποίησης. Αυτό σημαίνει αποκέντρωση με αυτοδιοίκηση και δημοκρατία.

Όπως επισημαίνουν οι καλά γνωρίζοντες τις τοπικές κοινωνίες αλλά και οι επαΐοντες του οραματικού και μεταρυθμιστικού πλαισίου του θεσμού, στο λίγο χρόνο που μένει ως τις αυτοδιοικητικές κάλπες του Οκτώβρη -και με αφορμή τις εκλογές- ο καθένας θα έχει την άνεση να σκεφθεί αν τα τελευταία αυτά χρόνια οι παρατάξεις, που υπηρέτησαν το θεσμό της αυτοδιοίκησης, μπόρεσαν ή έστω προσπάθησαν να υλοποιήσουν τον στόχο.

 Η τοπική αυτοδιοίηση από τη γέννηση στο… γήρας

Ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης, δηλαδή της διοίκησης των τοπικών υποθέσεων από όργανα ανεξάρτητα από την κρατική εξουσία, εισήχθη στη χώρα μας το 1833. Η μικρή τότε Ελλάδα διαιρέθηκε σε δήμους, επαρχίες και νομούς, καθώς, μέχρι τότε τις τοπικές υποθέσεις διαχειρίζονταν οι δημογεροντίες, τις οποίες κατάργησε ο Ιωάννης Καποδίστριας το 1830.

Οι πρώτες δημοτικές εκλογές διεξήχθησαν το 1834 στο νομό Αργολιδοκορινθίας, με την συμμετοχή μόνον ανδρών πολιτών και με συγκεκριμένα εισοδηματικά κριτήρια. Οι πολίτες ψήφιζαν για την εκλογή δημοτικών συμβούλων και η κυβέρνηση τους διόριζε. Από τους τρεις πρώτους, η κεντρική διοίκηση επέλεγε έναν, ο οποίος αναλάμβανε καθήκοντα δημάρχου. Είναι φανερό ότι η τοπική αυτοδιοίκηση μόνο ανεξάρτητη δεν ήταν από την κεντρική εξουσία, μία κατάσταση που συνεχίζεται με παραλλαγές έως σήμερα.

Οι πρώτες μεταπολεμικές εκλογές έγιναν το 1951, με το σύστημα της έμμεσης εκλογής του δημάρχου από τους δημοτικούς συμβούλους. Σύστημα που εφαρμόστηκε μέχρι και τις δημοτικές εκλογές του 1964, με εξαίρεση αυτές του 1954, οπότε οι δήμαρχοι εξελέγησαν άμεσα από τον λαό.

Η μεγαλύτερη αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση, από την εποχή του Ελευθερίου Βενιζέλου, πραγματοποιήθηκε το 1997 με το σχέδιο «Καποδίστριας». Η χώρα διαιρέθηκε σε 13 περιφέρειες, 51 νομούς, 910 δήμους και 124 κοινότητες. Νομάρχες, κοινοτάρχες και δήμαρχοι ήταν αιρετοί, ενώ οι περιφερειάρχες διορισμένοι από την κυβέρνηση.

Το 2010 με το πρόγραμμα «Καλλικράτης» επιχειρήθηκε η νέα και πιο πρόσφατη αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση στη χώρα. Η Ελλάδα αποτελείται πλέον από 7 αποκεντρωμένες διοικήσεις, 13 περιφέρειες και 352 δήμους. Οι επικεφαλής των αποκεντρωμένων διοικήσεων είναι διορισμένοι από την κυβέρνηση, ενώ αιρετοί είναι οι περιφερειάρχες και οι δήμαρχοι.

Το δικό της μεταρρυθμιστικό αποτύπωμα στο θεσμικό πλαίσιο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, άφησε και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με το «Πρόγραμμα Κλεισθένης Ι» και βασικά του σημεία την επαναφορά της θητείας των εκλεγμένων οργάνων των ΟΤΑ στα τέσσερα χρόνια, από τα πέντε του «Καλλικράτη», την υιοθέτηση της απλής αναλογικής, την επανασύσταση των κοινοτήτων στο πλαίσιο λειτουργίας του ενιαίου διευρυμένου Δήμου και την διάσπαση ορισμένων Δήμων, λόγω της μεγάλης τους έκτασης που κατέστησε τη διαχείρισή τους δύσκολη.

Επιχειρήθηκαν, μετέπειτα και άλλες τομές με βελτιωμένες «εκδόσεις» του «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ» και ευθείας σύνδεσής του με χρηματοδοτικά εργαλεία που υπόσχονταν την ανάταξη της γερασμένης υπαίθρου (βλ. ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ), μέχρι τις πολύ πρόσφατες βελτιώσεις και την επαναφορά της θητείας των αυτοδιοικητικών στα 5 έτη.

Πλέον, και δια στόματος πρωθυπουργού οι περιφερειακές εκλογές ανακτούν την χαμένη κομματική τους αίγλη και ο ίδιος ο κομματισμός θέτει τις δικές του προτεραιότητες… ευθεία προσανατολισμένες όχι στο βαφτεί και πάλι ο χάρτης της Ελλάδας γαλάζιος, άλλωστε όπως τόνισε ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της ΝΔ, Κυριάκος Μητσοτάκης, «Αυτό το κάναμε τόσο στις εκλογές του Μάϊου, όσο και στις εκλογές του Ιουνίου. Στη θέση του Περιφερειάρχη η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας θέλει ανθρώπους που συμμερίζονται το όραμά της και με τους οποίους μπορεί να συνεργαστεί καλά. Οι οποίοι μπορούν να σταθούν αρωγοί στις δικές της προσπάθειες, αλλά και η κυβέρνηση να σταθεί αρωγός στο δικό τους αγώνα για τη βελτίωση της ζωής στην κάθε περιφέρεια».

Τροφή για σκέψη μέχρι τις κάλπες… Ποια η «μοίρα» των Περιφερειών και των φίλα προσκείμενων Δήμων, οι οποίοι δεν συμμερίζονται το «όραμα» της μεγάλης παρέας των γαλάζιων εκλεκτών; Θα τύχουν της κυβερνητικής αρωγής ή επρόκειτο για κρίσιμο διακύβευμα; Κι αν ο σεβασμός στη λαϊκή ψήφο και στη θέληση των πολιτών είναι αδιαπραγμάτευτο κεκτημένο, τι θέση λαμβάνουν πολιτικό σύστημα και οι θεματοφύλακες της Δημοκρατίας από Βουλής;

Άντε και με την νίκη…