«Καθίστε να ακούσουμε τι θα πουν τα παιδιά» – Για τον Γιώργο Μανιάτη

Δεν υπήρχε αυτό που συνέβαινε στα μαθήματα του Μανιάτη. Δεύτερο έτος, χειμερινό εξάμηνο, πολιτική θεωρία. Όποιος έμενε μέσα έστω δέκα λεπτά, μετά κολλούσε.

Αίθουσα γεμάτη, απόλυτη ησυχία, όχι από φόβο ούτε από συνήθεια. Μετά τις πρώτες διαλέξεις, ο Μανιάτης μοιράζει θέματα για προαιρετικές εργασίες. Συμφοιτητές που δεν είχαν ανοίξει ποτέ το στόμα τους, προσφέρονται να παρουσιάσουν Λοκ, Χομπς, Ρουσσώ, Μαρξ και πολλά ακόμα, όλοι θέλουν να συμμετάσχουν.

Εγώ διαβάζω

μόνο Λένιν εκείνη την περίοδο, ζητάω να παρουσιάσω τον Αριστερισμό και χαίρομαι πολύ όταν μου λέει ναι (μετά κατάλαβα ότι σιγά μην έλεγε όχι). Μετά την παρουσίαση, ζητάει τον λόγο (πάντα το έκανε αυτό, ζητούσε από τους φοιτητές άδεια να μιλήσει όταν έκαναν παρουσιάσεις) και αρχίζει να μιλάει. Τα δένει όλα σε ένα: μπολσεβίκοι, πόλεμος, επανάσταση αλλά και η αντιπαράθεση με την προλετκούλτ και τον Μπογκντάνοφ, ο Τρότσκι για τη λογοτεχνία, ο Ντοστογιέφσκι, το ερώτημα πώς μπορεί να προκύψει μία νέα κουλτούρα που θα εμπνέεται από την παλιά. Κλείνει το μάθημα έτσι και εγώ είμαι σοκαρισμένος, δεν έχω καταλάβει ούτε τα μισά αλλά έχω πειστεί. Ένα χρόνο μετά, τα ίδια στο μάθημα της Ηθικής.

Σεπτέμβριος 2011, καταλήψεις. Έχει συνέλευση ο σύλλογος των καθηγητών και μία αντιπροσωπεία από την κατάληψη πηγαίνουμε για να τους μιλήσουμε. Είναι λίγοι, δεν έχουν βγάλει απαρτία και βιάζονται να φύγουν. «Καθίστε να ακούσουμε τι θα πουν τα παιδιά», λέει ο Μανιάτης και μας δίνει τον λόγο. Αρχίζουμε να παρουσιάζουμε όλο το πλαίσιο της απόφασης, τρομερή φλυαρία, ανάλυση του νόμου-πλαίσιο και μετά σερί τα αιτήματα. Μανιάτης ακούει με προσοχή και στο τέλος με μεγάλη άνεση θα πει «ε βέβαια, έτσι είναι τα πράγματα».

Είχα πολλούς, πολύ καλούς καθηγητές, κανέναν σαν τον Μανιάτη και ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης, σχεδόν όλοι θα συμφωνούσαν ότι ήταν ασύγκριτος μες το μάθημα, σου ενέπνεε συγχρόνως σεβασμό αλλά και διάθεση να μιλήσεις, να διαβάσεις, να κάνεις κάτι.

Μερικά χρόνια μετά, στον όμιλο μαρξιστικών ερευνών, γίνεται από Μανιάτης… Γιώργος. Μας πάει από τα βασικά, ξανά το Μανιφέστο, η Γερμανική Ιδεολογία, ο Φόυερμπαχ. Κάθε τι που πιάνει, το ανοίγει, το συνδέει, το γυρίζει και σε κάνει να το σκεφτείς με εκατό νέους τρόπους.

Και πάλι, δίνει τον λόγο σε εμάς, να παρουσιάσουμε, να κάνουμε κριτική να συζητήσουμε.

Σε αυτό το σημείο, έχω καταλάβει πλέον ότι οι γνώσεις του είναι απίστευτες από τον μαρξισμό στη μουσική στη λογοτεχνία αλλά και στον Ολυμπιακό, που ήταν και ο μόνος λόγος για να ζητήσει να αλλάξει μέρα η συνάντηση του ομίλου. Θα μπορούσε να ψαρώσει τον οποιονδήποτε αλλά δεν το κάνει ποτέ, είναι το αντίθετο από οτιδήποτε μας κουράζει και μας θλίβει καμιά φορά στην Αριστερά.

Καμιά φορά, αν του πει κανείς κάτι «περίεργο», τίποτα μεταμοντέρνο, απλά χαμογελάει και σου λέει «κοίτα εγώ δεν είμαι με αυτά αλλά θέλω να τα μαθαίνω, μπορείς να ετοιμάσεις κάτι να το συζητήσουμε;». Και ήταν πάντα ειλικρινής, πάντα ήθελε να ακούει καινούριες ιδέες ό,τι και αν ήταν αυτές.

Μετά τον όμιλο, τον πέτυχα στην Κυψέλη, όπου είχε ζήσει όλη του τη ζωή. Με προσκαλεί στην πλατεία Αγίου Γεωργίου, να φάμε στη Μαίρη, να καλέσουμε την Αρχοντούλα, να τα πούμε — δεν μας αφήνει ποτέ να πληρώσουμε. Τον πιέζω να πει ιστορίες από το ΚΚΕ, λέει λίγα πράγματα, δεν κολλάει στο παρελθόν ο.θέλει να ακούσει τι κάνουμε τώρα, τι διαβάζουμε.

Είναι πάντα πολιτικά απογοητευμένος, αυστηρός με την Αριστερά αλλά και με πίστη ότι μπορεί το πράγμα να πάει αλλιώς, αρκεί να μην μας πνίξει ο πολιτικαντισμός, να ασχοληθούμε ξανά με τον μαρξισμό, να τον αναπτύξουμε. Πάντα προσηλωμένος στο «τι θα πουν τα παιδιά». Το 2018 τον πιέζω να γράψει κάτι, να παρουσιάσει στο Historical Materialism της Αθήνας, απαντάει «όταν ήταν να πω, το είπα και το έγραψα αλλά θα έρθω να ακούσω, αρκεί να έχει νέο κόσμο».

Τον Σεπτέμβριο, λίγο πριν φύγω για Ιρλανδία μιλάμε στο τηλέφωνο. Του λέω ότι θα φύγω αλλά να τα πούμε. Μετά παράκρουση, ανοργανωσιά δική μου, τον ξαναπαίρνω να του πω ότι δεν θα προλάβω τελικά. Μου λέει «δεν πειράζει, θα τα πούμε όταν έρθεις, να μου πεις τι διαβάζεις»…

Ε τι να σου πω τώρα ρε Γιώργο…

Αντίο. Όποιος σε γνώρισε, δεν θα σε ξεχάσει ποτέ.

*Ο Γιώργος Μανιάτης, ξεχωριστή μορφή της Αριστεράς και της διανόησης, ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ, έφυγε από τη ζωή προχθές το βράδυ

-Το κείμενο αποτελεί αναδημοσίευση από το Facebook του Alexandros Minwtakis