Παν-Μεσογειακή Ασπίδα για τις Θαλάσσιες Χελώνες

Η Μεσόγειος Θάλασσα αποτελεί υψίστης σημασίας επίκεντρο για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα παγκοσμίως και φιλοξενεί σημαντικούς πληθυσμούς θαλασσίων χελωνών [1] σε όλο το εύρος της, τόσο για αναπαραγωγή και φωλεοποίηση, όσο και για τροφοληψία και διαχείμαση του πληθυσμού ενήλικων και ανήλικων ατόμων. Καθώς είναι η μεγαλύτερη ημίκλειστη λεκάνη της Γης περιβαλλόμενη από 23 χώρες με συνολικό μήκος ακτογραμμής 46.000 χιλιόμετρα, είναι επακόλουθο να εκθαλασσώνονται σε καθημερινή βάση ανά τη Μεσόγειο, ζωντανά, τραυματισμένα ή νεκρά άτομα, τα οποία χρήζουν τόσο διαχείρισης όσο και καταγραφής.

Μέχρι

σήμερα κάποιες χώρες διαθέτουν Εθνικό Δίκτυο Εκβρασμών που χρησιμοποιούν συγκεκριμένο πρωτόκολλο καταγραφής, ενώ κάποιες άλλες δρουν ανεξάρτητα, εφαρμόζοντας διαφορετικά πρωτόκολλα στην ίδια περιοχή. Ωστόσο, έχει επισημανθεί η ανάγκη ανάπτυξης ενός Παν-Μεσογειακού Πρωτοκόλλου Εκβρασμών και Βάσης Δεδομένων, για τη συλλογή στοιχείων για τις θαλάσσιες χελώνες της Μεσογείου [2]. Το MEDASSET [3] αφουγκραζόμενο αυτή την ανάγκη και προτεραιότητα, με γνώμονα τη διατήρηση των εμβληματικών αυτών πλασμάτων, διοργάνωσε στις 24 & 25 Φεβρουαρίου στην Αθήνα, εργαστήριο με την παρουσία εκπροσώπων από διεθνείς φορείς, υπουργεία, ερευνητικά ινστιτούτα και ΜΚΟ από εννέα χώρες της Μεσογείου: Ιταλία, Ελλάδα, Κροατία, Τουρκία, Λίβανο, Ισραήλ, Λιβύη, Τυνησία και Αλγερία. Βασική πτυχή αυτής της συνάντησης είναι ο σημαντικός και άμεσος ρόλος που διαδραματίζουν οι εκπρόσωποι στα εθνικά δίκτυα ή τη συλλογή δεδομένων στη χώρα τους, με προεξέχουσα την εκπροσώπηση του Περιφερειακού Κέντρου Δράσης για τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές (RAC/SPA) και του Περιφερειακού Κέντρου Δράσης για την Πληροφορία και Επικοινωνία (INFO/RAC) του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ για το Μεσογειακό Σχέδιο Δράσης (UNEP/MAP). Το εργαστήριο υλοποιήθηκε υπό το συντονισμό της Dr Flegra Bentivegna με την Προέδρο του MEDASSET, Λίλη Βενιζέλου, να παραχωρεί την εναρκτήρια ομιλία.

Σκοπός της διαδραστικής συνάντησης ήταν: α) η παρουσίαση και συζήτηση επί των αποτελεσμάτων της έρευνας του MEDASSET με τους προσκεκλημένους, καθώς το MEDASSET είχε στείλει σχετικό ερωτηματολόγιο και β) η ομάδα εργασίας να διαμορφώσει το πρώτο Προσχέδιο για το κοινό Μεσογειακό Πρωτόκολλο και να συζητήσει επί των τεχνικών προδιαγραφών της Βάσης Δεδομένων, θέτοντας έτσι τα πρώτα βήματα στην υλοποίηση του κοινού στόχου. Ως αποτέλεσμα, το Προσχέδιο που διαμορφώθηκε θα σταλεί στο RAC/SPA, με σκοπό την ολοκλήρωση και υιοθέτησή του από τις Μεσογειακές χώρες στο άμεσο μέλλον. Επιπλέον, το Παν-Μεσογειακό Πρωτόκολλο Εκβρασμών και Βάση Δεδομένων, θα συνεισφέρουν στην ανταλλαγή επιστημονικής γνώσης σχετικά με αίτια τραυματισμών και θανάτων, για την περαιτέρω κατανόηση και αντιμετώπιση ανθρωπογενών απειλών, όπως θαλάσσια ρύπανση, παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία κλπ σε περιφερειακή κλίμακα. Το εργαστήριο ολοκληρώθηκε με την επίσκεψη στο Κέντρο Διάσωσης Θαλασσίων Χελωνών του ΑΡΧΕΛΩΝ, στη Γλυφάδα.

Το νέο επιστημονικό πρόγραμμα θα συμβάλει στη διαμόρφωση και ανάπτυξη ενός μεσογειακού δικτύου για τις χώρες που διαθέτουν εθνικά δίκτυα εκβρασμών, καθώς και για αυτές των οποίων τα δίκτυα είναι υπό ανάπτυξη. Ως εκ τούτου, θα ενισχύσει τη βέλτιστη συλλογή δεδομένων εφαρμόζοντας κοινή τυποποιημένη μεθοδολογία μέσω μιας εναρμονισμένης προσέγγισης, ξεπερνώντας τη διηπειρωτικότητα της Μεσογείου και τη μεταναστευτικότητα των θαλασσίων χελωνών. Το πρόγραμμα υλοποιείται από το MEDASSET και αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος στη Μεσόγειο το οποίο χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα MAVA [4].

[1] Στη Μεσόγειο απαντώνται τρία από τα επτά είδη θαλασσίων χελωνών. Η καρέτα (Caretta caretta) και η πράσινη χελώνα (Chelonia mydas) ωοτοκούν στη Μεσόγειο, ενώ η δερματοχελώνα (Dermochelys coriacea) είναι περιστασιακός επισκέπτης. Όλα τα είδη περιλαμβάνονται στην Κόκκινη Λίστα των Απειλούμενων Ειδών της IUCN. Οι θαλάσσιες χελώνες είναι ψυχρόαιμα είδη, έχουν πνεύμονες και αναπνέουν αέρα, είναι ερπετά που ωοτοκούν και διαβιούν μια ζωή γεμάτη μυστήριο στη θάλασσα, επιστρέφοντας κάθε καλοκαίρι στην περιοχή που εκκολάφθηκαν για να αποθέσουν τα αυγά τους στην άμμο. Τους παίρνει περίπου 20-30 χρόνια να ωριμάσουν και μπορεί να ζήσουν μέχρι τα 100. Παρότι ταξιδεύουν στις θάλασσες του κόσμου από την εποχή των δεινοσαύρων, η επιβίωσή τους απειλείται από την ανάπτυξη της παράκτιας ζώνης, τη ρύπανση, τις συγκρούσεις με πλεούμενα, την αλιεία και την κλιματική αλλαγή.

[2] Η σύσταση περιλαμβάνεται στο Ανανεωμένο Μεσογειακό Σχέδιο Δράσης του 2019 για τις Θαλάσσιες Χελώνες από το Περιφερειακό Κέντρο Δράσης για τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές (RAC/SPA) του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ για το Μεσογειακό Σχέδιο Δράσης (UNEP/MAP). Επιπλέον, επισημάνθηκε το 2015 από την Ομάδα Εργασίας για τη Δημογραφία του 5ου Μεσογειακού Συνεδρίου για τις Θαλάσσιες Χελώνες και συμπεριλήφθηκε στην έκθεση με τίτλο «Demography of marine turtle nesting in the Mediterranean sea: a gap analysis and research priorities» ως Recommendation 5: Stranding networks should be created in every Mediterranean country to collect data about turtle size and sample at least skin for stable isotopes and bone for skeletochronology. Stranding networks should be coordinated with rescue centres. A protocol for data and sample sharing should be developed, in addition to sampling protocols.

[3] Το MEDASSET (Μεσογειακός Σύνδεσμος για τη Σωτηρία των Θαλάσσιων Χελωνών) ιδρύθηκε το 1988 στην Αγγλία και το 1993 στην Ελλάδα. Είναι διεθνής περιβαλλοντική ΜΚΟ και Σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που έχει στόχο την προστασία των θαλάσσιων χελωνών και των βιοτόπων τους σε όλη την Μεσόγειο, μέσω ερευνητικών προγραμμάτων σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, ενημερωτικών εκστρατειών, της εκπαίδευσης και της άσκησης πίεσης σε σχετικούς φορείς. Από την ίδρυσή του συνεργάζεται με το Μεσογειακό Σχέδιο Δράσης του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ (UNEP/MAP) και είναι μόνιμο Μέλος/Παρατηρητής της Σύμβασης της Βέρνης (Συμβούλιο της Ευρώπης) από το 1988.

[4] Το πρόγραμμα «Ανάπτυξη ενός Μεσογειακού Πρωτόκολλου Εκβρασμών και Βάση Δεδομένων» (2019-2020) πραγματοποιείται από το MEDASSET σε συνεργασία με την Dr. Flegra Bentivegna με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος MAVA. Η έρευνα είναι μέρος του προγράμματος «Διατήρηση των θαλασσίων χελωνών στη Μεσόγειο», το οποίο πραγματοποιείται από τον ΑΡΧΕΛΩΝ, DEKAMER, MEDASSET, MedPAN, Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, RAC/SPA (συντονιστής), WWF Ελλάς, WWF Τουρκίας σε συνεργασία με τοπικούς εταίρους.