Κωστής Παπακόγκος: «Καπετάν Άρης»

Ο Λαμιώτης πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ Θανάσης Κλάρας, που έγινε γνωστός με το όνομα Άρης Βελουχιώτης, είναι μία από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες της ελληνικής Αντίστασης. Ό Άρης έχει ταυτιστεί στην κοινή συλλογική μνήμη με τον ανταρτοπόλεμο, αλλά και με το ΚΚΕ, το οποίο πάντως τον αποκήρυξε

Ο Βελουχιώτης θεωρείται αναμφισβήτητα μία χαρισματική φυσιογνωμία – και δικαίως. Η ευφυΐα, η αντοχή του, η ικανότητά του να αντεπεξέρχεται στις δυσκολίες του ανταρτοπόλεμου στα βουνά, αλλά και η παροιμιώδης σκληρότητά του απέναντι στους «απείθαρχους» συντρόφους του είναι στοιχεία ευρέως γνωστά. Αυτές ακριβώς οι ιδιότητες του χαρακτήρα του είναι που του χάρισαν τη φήμη του.

Παρ’ όλο το εύρος και τη σπουδαιότητα της προσωπικότητάς του, δεν έχει εκδοθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα μία πλήρης βιογραφία του, με εξαίρεση εκείνη του Διονύση Χαριτόπουλου. Το παρόν σύγγραμμα του Κωστή Παπακόγκου με τίτλο Καπετάν Άρης: Ο ανταρτοπόλεμος στην Ελλάδα 1940-1945 (πρώτη έκδοση: 1976, δεύτερη έκδοση εμπλουτισμένη: 2022) μπορούμε να πούμε ότι αναπληρώνει την έλλειψη αυτή ως μερική αυτοβιογραφία του Άρη Βελουχιώτη από το έτος 1941, τότε που η απόφασή του να βγει στο βουνό είχε ήδη ληφθεί.

Ο Παπακόγκος παρακολουθεί τη ζωή και την πορεία του Άρη από τότε που ήταν 36 ετών, από τότε δηλαδή που αποφάσισε να βγει στο βουνό με τους συντρόφους του, ανεβαίνοντας στο χωριό Δομνίστα της Ευρυτανίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ήδη τότε ο Άρης καταζητούνταν από τις ιταλικές και τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Στη συνέχεια, ο Παπακόγκος παρακολουθεί όλη τη ζωή του Άρη στο βουνό, την επέκταση της δράσης του στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία και τη σημαντική αύξηση των δυνάμεών του. Αναλύονται επίσης οι περίπλοκες σχέσεις που διατηρούσε τόσο με τους Άγγλους όσο και με τον Ναπολέοντα Ζέρβα, τον επικεφαλής του ΕΔΕΣ, καθώς και η «λυκοφιλία» που αυτοί διατηρούσαν, παρά το μοναδικό επίτευγμα της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου στις 25 Νοεμβρίου 1942, κάτι που υπήρξε τελικά και το μοναδικό γεγονός δολιοφθοράς των δυνάμεων κατοχής που πέτυχαν σε συνεργασία οι ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις και οι Άγγλοι.

{jb_quote}Το καθεαυτό κείμενο και –κυρίως– οι υποσημειώσεις αποτελούν πολύτιμο ιστορικό βοήθημα για όποιον ενδιαφέρεται να εμπλουτίσει τις γνώσεις του για τα γεγονότα της περιόδου 1940-45.{/jb_quote}

Εν συνεχεία, ο συγγραφέας παρουσιάζει τα πολιτικά γεγονότα που σημάδεψαν το τέλος της γερμανικής, ιταλικής και βουλγαρικής κατοχής στην Ελλάδα, τα οποία οδήγησαν, εν τέλει, και στο ξέσπασμα του Εμφυλίου: η συμφωνία του Λιβάνου, της Καζέρτας, της Βάρκιζας, αλλά και η μυστική συμφωνία των ποσοστών μεταξύ του Τσόρτσιλ και του Στάλιν. Εξετάζεται, τέλος, και η περίπλοκη σχέση του Βελουχιώτη με το ΚΚΕ, η διαγραφή του από αυτό και ο εξαναγκασμός του σε αυτοκτονία.

Το βιβλίο δεν είναι αμιγώς ιστορικό, αλλά αποτελεί περισσότερο μια βιογραφία του Άρη Βελουχιώτη σε μυθιστορηματική-διαλογική μορφή, βασισμένη ωστόσο σε αληθινά ιστορικά στοιχεία. Εκείνο που μετατρέπει το βιβλίο σε ιστορικό πόνημα είναι οι πολυάριθμες σημειώσεις του ιστορικού Δρα Μιχάλη Λυμπεράτου, σε έκταση σχεδόν όσο είναι και αυτή του καθαρού κειμένου: πρόκειται για πλήρη σχολιασμό και υπομνηματισμό με κάθε λεπτομέρεια των γραφομένων του Κωστή Παπακόγκου. Οι σημειώσεις αυτές μπορούν είτε να αγνοηθούν από τον αναγνώστη, εφόσον αυτός έχει καλή γνώση των γεγονότων της περιόδου, είτε να διαβαστούν αποσπασματικά και συμπληρωματικά προς το κυρίως κείμενο, είτε να διαβαστούν εντελώς ανεξάρτητα σε άσχετο χρόνο.

Σε κάθε περίπτωση, το καθεαυτό κείμενο και –κυρίως– οι υποσημειώσεις αποτελούν πολύτιμο ιστορικό βοήθημα για όποιον ενδιαφέρεται να εμπλουτίσει τις γνώσεις του για τα γεγονότα της περιόδου 1940-45. Όσο για τη διαλογική και μυθιστορηματική μορφή του κυρίως κειμένου, αυτή εξασφαλίζει στον αναγνώστη ευχάριστη ανάγνωση που προσιδιάζει περισσότερο σε ιστορικό μυθιστόρημα.

Καπετάν Άρης
Ο ανταρτοπόλεμος στην Ελλάδα 1940-1945
2η έκδοση εμπλουτισμένη με σχόλια, επεξηγήσεις και βιβλιογραφική ενημέρωση από τον ιστορικό Δρα Μιχάλη Λυμπεράτο
Κωστής Παπακόγκος
Εκδόσεις Παπαζήση
594 σελ.
ISBN 978-960-02-3986-7
Τιμή €26,50