Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου

Τον Τζον λε Καρέ τον γνώρισα πρώτα ως αναγνώστρια και, όπως εκατομμύρια σ’ όλον τον κόσμο, γοητεύτηκα από την ιδιόρρυθμη, απολαυστικά αιχμηρή, λιτή αλλά μεστή, πολυεπίπεδη γραφή του, που ξεκλείδωσε για το ευρύ κοινό τον σκοτεινό κόσμο των μυστικών υπηρεσιών και τα αθέατα παιχνίδια που παίζονταν ανέκαθεν στην παγκόσμια πολιτική σκακιέρα, μέσα από ιστορίες με σφιχτοδεμένη πλοκή και αμφίσημους, ρεαλιστικούς χαρακτήρες. Έχοντας ήδη διαβάσει όλα σχεδόν τα βιβλία του, όταν αργότερα είχα τη χαρά να μεταφράσω μερικά απ’ αυτά –ιδίως τη συναρπαστική αυτοβιογραφία του Η σήραγγα των περιστεριών–

και να εντρυφήσω στο ύφος και τη σκέψη του, νόμισα ότι τον είχα αποκρυπτογραφήσει, τουλάχιστον ως συγγραφέα. Η συλλογή των ανέκδοτων μέχρι σήμερα ιδιωτικών επιστολών του, που εξέδωσαν με μεγάλη φροντίδα οι γιοι του μετά τον θάνατό του, μου έδειξε ότι έκανα λάθος, αφού δεν έπαψε ως την τελευταία σελίδα να με ξαφνιάζει και να μου αποκαλύπτει νέες πτυχές της προσωπικότητάς του. Αυτήν ακριβώς την πολυδιάστατη, χαρισματική προσωπικότητα, όπως διαμορφώθηκε σε βάθος δεκαετιών, προσπάθησα να αποτυπώσω μέσα από την απόδοση αυτών των τόσο προσωπικών κειμένων.

Ομολογώ ότι η μετάφραση του βιβλίου Η ιδιωτική ζωή ενός κατασκόπου: Οι επιστολές του John le Carré ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που έχω αντιμετωπίσει στη μεταφραστική μου καριέρα. Όχι λόγω της έκτασής του· ούτε λόγω της σχολαστικής πολύμηνης έρευνας που απαίτησε ένα τόσο πλούσιο υλικό σχεδόν 900 σελίδων. Η κυριότερη δυσκολία του, και η ειδοποιός διαφορά του, έγκειται στο ότι οι πολυάριθμες αυτές επιστολές (προς φίλους, αγαπημένες, μέλη της οικογένειάς του, πολιτικούς, συγγραφείς, σκηνοθέτες, ηθοποιούς, εκδότες, κριτικούς – ακόμα και αναγνώστες) έχουν γραφτεί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, με διαφορετική διάθεση, ύφος και επίπεδο ωριμότητας, που έπρεπε να αποδοθούν πιστά για να σχηματίσει ο αναγνώστης μια πλήρη εικόνα για την εξέλιξη του νεαρού Ντέιβιντ Κόρνγουελ, ασυμβίβαστου από τα μαθητικά και φοιτητικά του χρόνια, πρώτα σε δεινό σκιέρ και επίδοξο καλλιτέχνη, κατόπιν σε καθηγητή, οικογενειάρχη (όχι και τόσο συμβατικό, βέβαια…), πράκτορα της ΜΙ5 και στη συνέχεια της ΜΙ6, και τέλος σε έναν από τους πολυγραφότερους και σημαντικότερους συγγραφείς της γενιάς του, με το ψευδώνυμο Τζον λε Καρέ.

{jb_quote} Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχω αντιμετωπίσει στη μεταφραστική μου καριέρα. {/jb_quote}

Η συλλογή ανοίγει με την επιστολή του μόλις 13χρονου Ντέιβιντ στον καθηγητή που προσπάθησε μάταια να τον μεταπείσει, όταν αρνήθηκε να ανεχτεί άλλο τα αγγλικά οικοτροφεία και έφυγε για την Ελβετία, και ολοκληρώνεται με μια σύντομη αλλά χειμαρρώδη επιστολή του 89χρονου πλέον συγγραφέα στον φίλο του δημοσιογράφο Ντέιβιντ Γκρίνγουεϊ, στην οποία καταφέρεται κατά του Ντόναλντ Τραμπ και του Μπόρις Τζόνσον, λίγες μέρες πριν εισαχθεί στο νοσοκομείο όπου άφησε την τελευταία του πνοή, τον Δεκέμβρη του 2020. Στο ενδιάμεσο διάστημα παρακολουθούμε τη ζωή του Τζον λε Καρέ να ξετυλίγεται, περιπετειώδης όπως τα μυθιστορήματά του, με φόντο τους ταραγμένους καιρούς που έζησε, από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου μέχρι τις μέρες μας. Αλληλογραφεί με τον Γκράχαμ Γκριν, τον Άλεκ Γκίνες, τον Σίντνεϊ Πόλακ, τον Γκάρι Όλντμαν, τον Στίβεν Φράι, τον Ρέιφ Φάινς και άλλες διασημότητες, στηλιτεύει τον Τόνι Μπλερ ως «αρχισοφιστή» για τα ψέματα που ώθησαν τη χώρα του στον πόλεμο κατά του Ιράκ, τα βάζει με τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες (Big Pharma), η έρευνα των ανήθικων πρακτικών των οποίων τον εμπνέει να γράψει τον Επίμονο κηπουρό, παρασύρεται σε ερωτική σχέση με τη γυναίκα στενού φίλου του, ταξιδεύει στις τέσσερις άκρες του κόσμου, συγκρούεται δημόσια με τον Σαλμάν Ρούσντι, ξιφουλκεί με πάθος κατά του Brexit και, στα γενέθλια των 89 του χρόνων, απογοητευμένος από τη Βρετανία, πανηγυρίζει για την απόκτηση της ιρλανδικής υπηκοότητας τυλιγμένος με την ιρλανδική σημαία…

Το βιβλίο Η ιδιωτική ζωή ενός κατασκόπου: Οι επιστολές του John le Carré το συνιστώ ένθερμα, όχι γιατί διεκδικεί λογοτεχνικές δάφνες (αν και η αφηγηματική δεξιοτεχνία του Τζον λε Καρέ είναι έκδηλη ακόμα και στην προσωπική του αλληλογραφία), αλλά γιατί αποτελεί ένα παράθυρο στο μυαλό και τη σκέψη ενός εμβληματικού συγγραφέα, έναν πραγματικό θησαυρό πληροφοριών για τη ζωή του, που συμπληρώνεται με χειρόγραφα, σκίτσα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, και πιστεύω ότι αξίζει να κοσμεί κάθε βιβλιοθήκη. Διαβάστε το αργά, όπως θα απολαμβάνατε ένα ποτήρι καλό κρασί, και χαρείτε το ως έναν υπέροχο, πληθωρικό επίλογο, αντάξιο του σπουδαίου του έργου. Σας διαβεβαιώνω ότι έτσι το απόλαυσα κι εγώ μεταφράζοντάς το, ως την τελευταία αράδα – κι ας μου ανέβασε δύο βαθμούς τη μυωπία, πράγμα που είχε να μου συμβεί από τα 20 χρόνια μου… Καλοδιάβαστο!

Η ιδιωτική ζωή ενός κατασκόπου: Οι επιστολές του John le Carré, 1945-2020
John le Carré
επιμέλεια: Tim Cornwell
μετάφραση: Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου
Εκδόσεις Bell
912 σελ.
ISBN 978-960-620-954-3
Τιμή €33,00