Βαλκάνια: Γιατί μπορεί να είναι το επόμενο σημείο ανάφλεξης στον κόσμο

Οταν εξετάζουμε την ασφάλεια και τη σταθερότητα της Ευρώπης, το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό είναι η θρασύτατη και παράνομη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αλλωστε, είναι η μεγαλύτερη έκρηξη πολέμου στην Ευρώπη από τη δεκαετία του 1940. Ωστόσο, περίπου 1.000 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πρώτης γραμμής του μετώπου στην Ουκρανία, μία άλλη ευρωπαϊκή κρίση ασφαλείας προετοιμάζεται. Η περιοχή των Βαλκανίων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι επιρρεπής στην αστάθεια. Αντιμετωπίζει πολλές οικονομικές

Οι εθνικές, θρησκευτικές και πολιτικές διαφορές παραμένουν πηγή τριβών στην κοινωνία. Και καλώς ή κακώς, είναι επίσης επιρρεπής στην επιρροή εξωτερικών παραγόντων. Η Ρωσία, οι ΗΠΑ και η Κίνα, μεταξύ άλλων, έχουν συμφέροντα και διατηρούν επιρροή στην περιοχή.

Μετά από αρκετούς αιματηρούς σεχταριστικούς πολέμους στη δεκαετία του 1990, μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί μπόρεσαν να σταθεροποιήσουν την περιοχή μέσω μιας σειράς ειρηνευτικών επιχειρήσεων σε Κροατία, Κόσοβο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η γεωπολιτική κατάσταση στα Βαλκάνια παρέμεινε έκτοτε σταθερή, αλλά εύθραυστη. Δεν υπήρξε σοβαρή απειλή αστάθειας (μέχρι σήμερα).

Τα Βαλκάνια είναι ένα καλό παράδειγμα της ημιτελούς δουλειάς της Ευρώπης όσον αφορά στην ευρωατλαντική ολοκλήρωση. Εν μέρει, αυτό θα μπορούσε να είναι μια πηγή των σημερινών δυσκολιών της περιοχής. Η Κροατία και η Σλοβενία είναι στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ. Η Βόρεια Μακεδονία, η Αλβανία και το Μαυροβούνιο είναι στο ΝΑΤΟ αλλά όχι στην Ε.Ε. Το Κόσοβο φιλοδοξεί να γίνει μέλος τόσο στην Ε.Ε. όσο και στο ΝΑΤΟ. Η Σερβία παραμένει σταθερά στη ρωσική σφαίρα επιρροής, χρησιμεύοντας ως το πόδι της Μόσχας στην περιοχή, αλλά κατά καιρούς στέλνει μηνύματα ότι θέλει να πλησιάσει την Ε.Ε.

Αλλά ίσως η πιο περίπλοκη χώρα στην περιοχή είναι η Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Αν και έχει ξεκινήσει τις επίσημες διαδικασίες για την ένταξη τόσο στην Ε.Ε. όσο και στο ΝΑΤΟ, έχει σημειώσει μικρή πρόοδο. Οπως και οι γείτονές της, αντιμετωπίζει πολλές κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις και, όπως θα περίμενε κανείς, αυτές οι προκλήσεις επιδεινώνονται από τους θρησκευτικούς διαχωρισμούς στο εσωτερικό της χώρας, που τροφοδοτούνται από εκείνους που βρίσκονται εκτός αυτής. Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, δύο υπο-κρατικές οντότητες προέκυψαν ως αποτέλεσμα των Συμφωνιών του Ντέιτον, στο Οχάιο των ΗΠΑ, μετά τον εμφύλιο πόλεμο της δεκαετίας του 1990: η εθνοτικά Βοσνιακή και Κροατική Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και η εθνοτικά Σερβική Δημοκρατία Σέρπσκα.

Ο ηγέτης της τελευταίας, Μίλοραντ Ντόντικ, έχει υποστηρίξει εδώ και καιρό την ανεξαρτησία. Τα τελευταία χρόνια έχει επίσης λάβει μέτρα για να υπονομεύσει τις νόμιμες κρατικές δομές της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης δημιουργώντας παράλληλους θεσμούς εντός της Δημοκρατίας Σέρπσκα.

Τον περασμένο μήνα, για παράδειγμα, η Εθνοσυνέλευση της Δημοκρατίας Σέρπσκα ψήφισε έναν νέο εκλογικό νόμο, ο οποίος θεωρείται αντισυνταγματικός, και καθιέρωσε ένα νομικό πλαίσιο για τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων, το οποίο πολλοί άνθρωποι φοβούνται ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για μελλοντική ψηφοφορία για την ανεξαρτησία. Αυτά τα μέτρα όχι μόνο υπονομεύουν την κρατική κυριαρχία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, αλλά απειλούν να επιφέρουν αστάθεια στα Βαλκάνια, θέτοντας σε κίνδυνο την επιτυχία των Συμφωνιών του Ντέιτον του 1995.

Τα πιθανά προσχήματα για νέα αστάθεια και πρόκληση αναταραχής

Δύο επερχόμενα γεγονότα θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως πρόσχημα για νέα αστάθεια στην περιοχή. Το πρώτο πιθανό σημείο ανάφλεξης είναι ένα σχέδιο ψηφίσματος που συζητείται από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και προτείνει να οριστεί η 11η Ιουλίου ως «Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα». Το 1995, οι Σερβοβόσνιοι, μαζί με παραστρατιωτικές μονάδες από τη Σερβία, σφαγίασαν περισσότερους από 8.000 Βόσνιους μουσουλμάνους στη Σρεμπρένιτσα, αφού ο ΟΗΕ είχε κηρύξει την πόλη ως ασφαλή περιοχή. Φυσικά, ο σκληροπυρηνικός Ντόντικ και ο αυταρχικός πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, επέκριναν έντονα το ψήφισμα.

Αυτή η κριτική από ανθρώπους όπως ο Ντόντικ δεν προκαλεί έκπληξη. υπάρχουν δυστυχώς πολλοί αξιωματούχοι στη «Δημοκρατία» Σέρπσκα και στη Σερβία που υποβαθμίζουν αυτό που συνέβη στη Σρεμπρένιτσα το 1995. Ο Ντόντικ είπε ότι οι αναφορές για ανάμιξη της Σερβίας στους θανάτους σχεδόν 8.000 Βόσνιων μουσουλμάνων είναι «αναληθείς» και πολλά από τα θύματα είναι «ακόμα ζωντανά»!

Θέτοντας τα διακυβεύματα ακόμα υψηλότερα, ο Ντόντικ δήλωσε ότι αν η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ εγκρίνει το ψήφισμα, θα αναζητήσει την επόμενη ευκαιρία για απόσχιση από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Λαμβάνοντας υπόψη την προηγούμενη ρητορική του για το ζήτημα της ανεξαρτησίας της Δημοκρατίας Σέρπσκα, οι απειλές του θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη.

Δεύτερον, συγκαλείται στο Βελιγράδι η λεγόμενη μεγάλη (Πασχαλινή) Συνέλευση της Σερβίας και της Δημοκρατίας Σέρπσκα. Σύμφωνα με δήλωση της σερβικής κυβέρνησης, «θα ληφθούν σημαντικές αποφάσεις για την επιβίωση του σερβικού λαού στις εστίες του, την οικονομική του πρόοδο, τη διατήρηση της σερβικής γλώσσας και του κυριλλικού αλφαβήτου, και της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς». Η πολιτική ελίτ στη Σερβία έχει συζητήσει συχνά το όραμά της για τον λεγόμενο «σερβικό κόσμο», με κέντρο το Βελιγράδι.

Υπάρχει ανησυχία ότι η ψηφοφορία στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, σε συνδυασμό με τη διοργάνωση της λεγόμενης Σερβικής Συνέλευσης, θα μπορούσε να πείσει τον Ντόντικ ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να προχωρήσει στα επόμενα βήματα και να κηρύξει την απόσχιση και ανεξαρτησία από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Βούτσιτς και Ντόντικ έχουν ως στόχο να ενώσουν τους Σέρβους που βρίσκονται στα εδάφη του Κοσόβου και άλλων γειτονικών κρατών. Πρόκειται για μια προκλητική και αποσταθεροποιητική κίνηση, η οποία καθοδηγείται από την προπαγάνδα, την παραπληροφόρηση και τις ύπουλες ενέργειες του καθεστώτος Πούτιν στη Μόσχα.