21 Απριλίου 1967: Όταν η Δημοκρατία μπήκε στον γύψο – Το χρονικό της Χούντας των Συνταγματαρχών

Συμπληρώνονται φέτος 58 χρόνια από τη σκοτεινότερη καμπή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας – την ημέρα που καταλύθηκε η Δημοκρατία και επιβλήθηκε στρατιωτική δικτατορία στη χώρα. Ήταν ξημερώματα Παρασκευής, 21 Απριλίου 1967, όταν μια μικρή ομάδα αξιωματικών του Στρατού, εκμεταλλευόμενη τη χαλαρότητα της πολιτικής συγκυρίας και αξιοποιώντας τα σχέδια αντιμετώπισης «εσωτερικών απειλών» του ΝΑΤΟ, προχώρησε σε αιφνιδιαστικό πραξικόπημα, θέτοντας

Όσοι πολίτες άνοιξαν εκείνο το πρωί τα ραδιόφωνα τους, αντί για ενημέρωση, άκουσαν ένα παγερό μήνυμα: «Λόγω της δημιουργηθείσης εκρύθμου καταστάσεως, από του μεσονυκτίου ο στρατός ανέλαβεν την διακυβέρνησιν της χώρας». Ήταν η αρχή της «μαύρης σελίδας» που θα κρατούσε μέχρι το καλοκαίρι του 1974. Η Ελλάδα εκείνη την περίοδο βρισκόταν ενόψει εκλογών, προγραμματισμένων για τις 28 Μαΐου, με υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και συναινετική στάση τόσο από τον Γεώργιο Παπανδρέου όσο και από τον Βασιλιά Κωνσταντίνο. Μόλις λίγες ημέρες πριν το πραξικόπημα, στις 17 Απριλίου, η Αστυνομία είχε διαλύσει τη συναυλία των Rolling Stones στο γήπεδο του Παναθηναϊκού – ένδειξη ήδη του κλίματος έντασης και ελέγχου.

Κατά τη διάρκεια της νύχτας, τα πρώτα τανκς ξεκίνησαν να καταλαμβάνουν τα στρατηγικά σημεία της πρωτεύουσας: Βουλή, Υπουργεία, ΟΤΕ, ΕΙΡ. Ο Στρατός είχε ήδη τεθεί σε συναγερμό με την ενεργοποίηση του ΝΑΤΟϊκού σχεδίου «Προμηθεύς», δήθεν για την αντιμετώπιση του κομμουνιστικού κινδύνου. Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Παναγιώτης Παπαληγούρας, είχε μόλις αποχωρήσει από συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, χωρίς να υποψιάζεται τίποτα.

Οι πραξικοπηματίες – Παπαδόπουλος, Παττακός και Μακαρέζος – είχαν φροντίσει να τοποθετήσουν δικούς τους ανθρώπους σε καίριες στρατιωτικές θέσεις. Ένα από τα κρίσιμα «όπλα» τους ήταν η ύπαρξη ισχυρών μονάδων εντός της Αθήνας, όπως το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισμένων, υπό τον Παττακό. Στις 2:00 τα ξημερώματα ξεκίνησε η επιχείρηση.

Στις 3:30 π.μ., το πραξικόπημα είχε πλέον επικρατήσει. Οι συλλήψεις πολιτικών και στρατιωτικών ήταν μαζικές. Πρώτος στόχος των κινηματιών ήταν ο Αρχηγός του ΓΕΣ, αντιστράτηγος Σπαντιδάκης, ο οποίος συνελήφθη και αντικαταστάθηκε από τον Οδυσσέα Αγγελή – έναν από τους μυημένους στο σχέδιο. Παράλληλα, η μοναδική απόπειρα αντιμετώπισης του κινήματος – από τον Υπουργό Δημόσιας Τάξης Γεώργιο Ράλλη – απέτυχε, καθώς το σήμα του προς τον Ορέστη Βιδάλη στη Θεσσαλονίκη δεν έφτασε ποτέ. Μέχρι τις 7 το πρωί, η ηγεσία του πραξικοπήματος βρέθηκε στο Τατόι και ζήτησε από τον Βασιλιά να ορκίσει την κυβέρνησή τους. Με την περιοχή περικυκλωμένη από άρματα μάχης, ο Κωνσταντίνος δεν αντέδρασε. Ο Σπαντιδάκης και ο Κόλλιας προσχώρησαν στους πραξικοπηματίες – ο πρώτος ως Υπουργός Άμυνας, ο δεύτερος ως Πρωθυπουργός.

Οι συλλήψεις αμέτρητων πολιτών ξεκίνησαν ήδη από την πρώτη ημέρα. Στην καρδιά της Αθήνας, η βία έκανε την εμφάνισή της. Το στέλεχος της ΕΔΑ Παναγιώτης Ελής βασανίστηκε και δολοφονήθηκε στον Ιππόδρομο, που είχε μετατραπεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, ενώ μια νεαρή κοπέλα, η Μαρία Καλαυρά, έπεφτε νεκρή από πυρά στρατιώτη επειδή δεν υπάκουσε σε διαταγή. Μέσα σε δέκα ημέρες, ο αριθμός των συλληφθέντων έφτασε τους 6.509 – στην πλειοψηφία τους αριστερών πεποιθήσεων. Η χώρα είχε μπει και επίσημα στον «γύψο» – μια έκφραση που ο ίδιος ο Γεώργιος Παπαδόπουλος χρησιμοποίησε, συγκρίνοντας την Ελλάδα με ασθενή που χρειάζεται ακινητοποίηση για να «θεραπευτεί».

Το καθεστώς της Χούντας των Συνταγματαρχών διήρκεσε 7 χρόνια, 3 μήνες και 3 ημέρες, έως ότου κατέρρευσε υπό το βάρος των τραγικών εξελίξεων στην Κύπρο. Το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, με την υποστήριξη της Αθήνας, οδήγησε στην τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο, γεγονός που λειτούργησε ως θρυαλλίδα για την ανατροπή της Χούντας και την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στις 24 Ιουλίου 1974. Η 21η Απριλίου παραμένει ημέρα μνήμης και υπενθύμισης: μια υπενθύμιση του πόσο εύθραυστη μπορεί να γίνει η Δημοκρατία όταν ατονεί η επαγρύπνηση, και πόσο αναγκαία είναι η ιστορική μνήμη για να μην επαναληφθούν οι ίδιες σκοτεινές σελίδες.