Γιατί κρατάμε το πιρούνι με το αριστερό και το μαχαίρι με το δεξί ενώ θα ήταν πιο βολικό το πιρούνι με το δεξί και το μαχαίρι με το αριστερό;

05:07 26/4/2025 - Πηγή: Sportime

Η καθημερινή κίνηση του φαγητού μας μοιάζει τόσο φυσική, που κανείς δεν τη ρωτά. Κι όμως, όταν σκεφτείς πρακτικά ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι δεξιόχειρες, φαίνεται παράδοξο πως η «κύρια» εργασία –το τρύπημα και η μεταφορά της τροφής στο στόμα– ανατίθεται στο αριστερό χέρι. Το μαχαίρι που τεμαχίζει, κόβει ή σπρώχνει, μένει στο δεξί. Αυτό όμως δεν προέκυψε από ανάγκη εργονομίας, αλλά από αιώνες εθιμικής παράδοσης και αυστηρής κοινωνικής πειθαρχίας.

Στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, τα μαχαίρια είχαν μεγαλύτερη συμβολική ισχύ απ’

ό,τι λειτουργική. Ήταν ατομικά όπλα, μεταφέρονταν στη ζώνη και θεωρούνταν προέκταση της προσωπικής τιμής. Το να κρατάς το μαχαίρι στο δεξί –το «καλό» και «δίκαιο» χέρι– ήταν δείγμα εμπιστοσύνης. Αν κάποιος το κρατούσε στο αριστερό, προκαλούσε καχυποψία· δεν υπήρχε τρόπος να αμυνθείς έγκαιρα αν ο άλλος στρεφόταν εναντίον σου. Η τοποθέτηση των χεριών στο τραπέζι ήταν φορτισμένη από κοινωνικές ανασφάλειες.

Από τον 17ο αιώνα και μετά, όταν εμφανίζεται ο συνδυασμός πιρουνιού και μαχαιριού σε βασιλικά και αστικά τραπέζια, καθιερώνεται και η “ορθή” τοποθέτηση: πιρούνι στο αριστερό, μαχαίρι στο δεξί. Ήταν θέμα πρωτοκόλλου. Η ευρωπαϊκή αριστοκρατία είχε εμμονή με τη συμμετρία, την ισορροπία και την πειθαρχία της σωματικής στάσης. Το δεξί χέρι σήμαινε ανωτερότητα και έλεγχο. Στο αριστερό έμπαινε το παθητικό εργαλείο – το πιρούνι. Δεν είχε σημασία αν ήταν πρακτικό. Σημασία είχε να δείχνεις “σωστά”.

Σε μια εποχή που η αριστερόχειρη χρήση θεωρούνταν αμαρτωλή ή ανεπίτρεπτη, οι δεξιόχειρες έθεταν τα πρότυπα. Η παραδοσιακή στάση του πιρουνιού στο αριστερό και του μαχαιριού στο δεξί μεταφέρθηκε και στην εκπαίδευση των παιδιών. Αν ένα παιδί έτρωγε «λάθος», διορθωνόταν. Στις οικογένειες της ανώτερης τάξης, υπήρχαν δάσκαλοι που δίδασκαν ακόμα και πώς να τοποθετείς το μαχαίρι στο πιάτο μόλις τελειώσεις.

Η πρακτική αυτή επιβίωσε ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, αν και με παραλλαγή: στο αμερικανικό στυλ φαγητού, πολλοί κόβουν με το μαχαίρι στο δεξί και πιρούνι στο αριστερό, αλλά στη συνέχεια αφήνουν το μαχαίρι και μεταφέρουν το πιρούνι στο δεξί για να φάνε. Το ότι αυτό θεωρείται «απλό» στυλ, δείχνει ότι η αναγκαστική εργονομία αναγνωρίζεται, αλλά και πάλι δεν αλλάζει την ευρωπαϊκή επιρροή.

Αν το εξετάσουμε από άποψη νευρολογίας, η απόδοση του δεξιού χεριού είναι όντως πιο ακριβής. Ένα δεξιόχειρας έχει καλύτερο έλεγχο με το δεξί χέρι όταν χειρίζεται ένα αντικείμενο με δύναμη ή λεπτομέρεια. Όμως η μεταφορά τροφής με πιρούνι δεν απαιτεί τεράστια ακρίβεια – το κόψιμο, αντίθετα, απαιτεί μεγαλύτερη δύναμη και σταθερότητα, άρα ο κανόνας του «μαχαίρι στο δεξί» διατηρήθηκε.

Ακόμη και σήμερα, παρότι η καθημερινότητα έχει γίνει πιο άτυπη και η χρήση των μαχαιροπήρουνων ποικίλλει, το πρότυπο επιβιώνει. Το βλέπεις σε γεύματα, σε εστιατόρια, ακόμα και σε emoji. Είναι τόσο βαθιά ριζωμένο, που δεν το αμφισβητούμε πια – ακόμα κι αν, εργονομικά, θα μας βόλευε περισσότερο το αντίθετο.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords