Aλλάζουν δραματικά οι πυρκαγιές στην Ευρώπη

Μια ιστορική αλλαγή στο καθεστώς των πυρκαγιών στην Ευρώπη η οποία συνδέεται με την κλιματική αλλαγή, συμπεραίνει διεθνής μελέτη στην οποία συμμετέχει το Αστεροσκοπείο Αθηνών.

Η διεθνής μελέτη που συντονίστηκε από το Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης και που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature καταλήγει στο ότι η δραστηριότητα των πυρκαγιών έχει αλλάξει σημαντικά στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες (1980 έως και σήμερα), με τα καλοκαίρια

Οι ερευνητές αναφέρουν μια σημαντική αλλαγή στη μη στάσιμη σχέση που συνδέει τις ευνοϊκές για πυρκαγιά καιρικές συνθήκες με την ένταση της πυρκαγιάς που μετράται με τις εκπομπές CO2 που απελευθερώνονται κατά την καύση βιομάζας σε ευρωπαϊκές περιοχές. Στη μελέτη εντοπίζεται επίσης, μία μετατόπιση της ιστορικής τάσης που επικρατούσε από το 1950-2000, όπου οι καμένες εκτάσεις και συνεπώς και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα λόγω πυρκαγιών είχαν σταθεροποιηθεί ή και μειωθεί σε πολλές περιοχές της Μεσογείου.

Η άνευ προηγουμένου αλλαγή στο καθεστώς των πυρκαγιών στην Ευρώπη που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή, την οποία εντόπισε η μελέτη, φαίνεται να επηρεάζει τη Νότια, Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη αλλά δείχνει πιο έντονη στην περιοχή της Μεσογείου. Το συμπερασματικά, το καθεστώς των πυρκαγιών μπορεί να αλλάξει γρήγορα σε πολλές περιοχές της Γης που επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή.

Πρωτοφανείς τιμές μετεωρολογικού κινδύνου

Τα τελευταία χρόνια καταγράφηκαν πρωτοφανείς τιμές μετεωρολογικού κινδύνου πυρκαγιάς τόσο για το καλοκαίρι όσο και για την άνοιξη. Ιδιαίτερα, η Νότια Ευρώπη έχει από καιρό αναγνωριστεί ως μια περιοχή-κλειδί για κινδύνους που προκαλούνται από την υπερθέρμανση του κλίματος, συμπεριλαμβανομένων των καλοκαιρινών πυρκαγιών, της ξηρασίας και των κυμάτων καύσωνα. Η αύξηση του ακραίου κινδύνου πυρκαγιάς είναι αρκετά πρόσφατη και σε ορισμένες περιπτώσεις υπερβαίνει τις δυνατότητες πυρόσβεσης, οδηγώντας σε υψηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που σχετίζονται με τις πυρκαγιές σε εξαιρετικά ζεστά και ξηρά καλοκαίρια.

Όπως όλα δείχνουν, τα ευρωπαϊκά δάση και οι καταβόθρες άνθρακα που θα επηρεαστούν από τον αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς αποτελούν κλειδί για τη ρύθμιση του κλίματος. Τα δάση της ΕΕ απορροφούν περίπου το 10% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ετησίως (δεσμεύοντας 360 εκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως, περισσότερο από τις εκπομπές μιας χώρας όπως η Ισπανία, οι οποίες είναι περίπου 214 εκατομμύρια τόνοι). Η μεγαλύτερη αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς αναμένεται να επηρεάσει τις δασώδεις και ορεινές περιοχές της κεντρικής και νότιας Ευρώπης, οι οποίες ως μεγάλες δεξαμενές άνθρακα, κινδυνεύουν, όπως για παράδειγμα, τα Πυρηναία, ο Ιβηρικός και ο Κανταβριανός ορεινός όγκος στην Ισπανία, οι Άλπεις, ο γαλλικός κεντρικός ορεινός όγκος, τα ιταλικά Απέννινα Όρη, τα Καρπάθια Όρη, τα Βαλκάνια και ο Καύκασος στη νοτιοανατολική Ευρώπη.

Στο πλαίσιο της έρευνας, οι ερευνητές δημιούργησαν χάρτες μετεωρολογικού κινδύνου πυρκαγιάς για το παρόν κλίμα που εκτιμούν την εξέλιξη του κινδύνου πυρκαγιάς στην Ευρώπη έως το έτος 2100, για διαφορετικά σενάρια κλιματικής αλλαγής (2ºC, 4ºC), ενώ σύνδεσαν για πρώτη φορά τον αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς με αυξημένες εκπομπές CO2 από πυρκαγιές όπως μετρήθηκαν με δορυφορικές παρατηρήσεις σε ολόκληρη την ήπειρο.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η δραστική μείωση των εκπομπών κατά τις επόμενες δύο δεκαετίες (2030-2040) είναι το κλειδί για την επίτευξη χαμηλότερου κινδύνου πυρκαγιών στο μέλλον στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Οι μετριοπαθείς πορείες θέρμανσης κάτω των 2 βαθμών, όπου οι κοινωνίες και οι χώρες καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα οδηγήσουν σε πολύ πιο μετριοπαθείς επιπτώσεις των πυρκαγιών.

Για αυτό και η αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς αποτελεί πρόκληση για την εφαρμογή της νέας Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τα Δάση, η οποία προτείνει τη διατήρηση της ετήσιας μείωσης τουλάχιστον 310 εκατομμυρίων τόνων CO2 από τον δασικό και γεωργικό τομέα το 2030 στην Ευρώπη. Η αναμενόμενη αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις στρατηγικές απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα που βασίζονται στις δασικές και γεωργικές χρήσεις γης, εάν δεν υιοθετηθούν αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης των δασών για τη μείωση αυτού του κινδύνου.

Η αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς θα μπορούσε επίσης να προωθήσει έναν μακροπρόθεσμο μηχανισμό θετικής ανάδρασης στην κλιματική αλλαγή, με προοδευτικούς κύκλους θέρμανσης, αυξημένου κινδύνου πυρκαγιάς και υψηλότερων εκπομπών CO2 από τις πυρκαγιές.

Η μελέτη εκπονήθηκε από μία κοινοπραξία ευρωπαϊκών και διεθνών ερευνητικών ιδρυμάτων που περιλαμβάνει το Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης (CREAF), τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Προβλέψεων Καιρού (ECMWF), το Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΙΕΠΒΑ ΕΑΑ), τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESRIN), το Πανεπιστήμιο του Σαλέντο (Ιταλία) και το Πανεπιστήμιο Πατρών. Στη μελέτη συμμετείχαν κορυφαίοι κλιματολόγοι και ειδικοί σε θέματα κινδύνου δασικών πυρκαγιών και δασικής οικολογίας (Jofre Carnicer, Andrés Alegria, Χρήστος Γιαννακόπουλος, Francesca Di Giuseppe, Άννα Καράλη, Νίκος Κούτσιας, Piero Lionello, Mark Parrington και Claudia Vitolo).

Πηγή: Carnicer, J.; Alegria, A.; Giannakopoulos, C.; Di Giuseppe, f.; Karali, A.; Koutsias, N.; Lionello, P.; Parrington, M.; Vitolo, C. «Global warming is shifting the relationships between fire weather and realized fire-induced CO2 emissions in Europe». Scientific Report, juny de 2022. Doi: 10.1038/s41598-022-14480-8 DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-022-14480-8